Czy pies domowy pochodzi od wilka? Fascynująca historia pochodzenia psów

Czy zastanawiałeś się kiedyś, czy pies pochodzi od wilka? Psy towarzyszą ludziom już od wieków. Spośród różnych gatunków zwierząt to właśnie one zostały udomowione jako pierwsze i do dziś zajmują wyjątkowe miejsce w ludzkiej społeczności. Aby jednak mogły stać się domowymi pupilami, musiały przejść długą drogę. Psi przodkowie byli utalentowanymi dzikimi myśliwymi, którzy początkowo stronili od towarzystwa człowieka. Chociaż dzisiejsze czworonogi często zupełnie nie przypominają wilków, wciąż drzemie w nich pierwotna wilcza natura. W jaki sposób wilk przeobraził się w najlepszego przyjaciele człowieka? Przedstawiamy fascynującą historię psów i początki ich związku z człowiekiem.

Czy pies pochodzi od wilka?

Pies domowy (Canis familiaris lub Canis lupus familiaris) to udomowiony ssak z rodziny psowatych. Jego bliskimi krewnymi są m.in. kojot, pies dingo, szakal czy lis. Temat pochodzenia psów od lat jest przedmiotem gorących dyskusji. W przeszłości uważano, że psy wywodzą się z krzyżówek wilka, kojota, szakala i innych psowatych zamieszkujących Amerykę Północną, Australię czy Azję. Za praprzodków współczesnych czworonogów dawniej uważano również australijskie psy dingo i śpiewające psy z Nowej Gwinei.

Reklama

Czy pies pochodzi od wilka? Obecnie za wspólnego przodka wszystkich psów uznawany jest wilk szary. Genetycy stwierdzili, że podobieństwo w sekwencji DNA u wilka i psa wynosi aż 99,8%. Czasami psy uznawane są nawet za podgatunek wilka. O tym, że pies i wilk są bardzo blisko spokrewnione, świadczą podobieństwa genetyczne, anatomiczne i behawioralne:

• taka sama liczba chromosomów (39 par),
• możliwość krzyżowania się psów z wilkami i dawania płodnego potomstwa,
• podobieństwo zachowania sfor psów i watah wilków,
• podobieństwo w mowie ciała i wydawanych odgłosach,
• ciężar mózgu psa jest najbardziej zbliżony do ciężaru i objętości mózgu wilka,
• zbliżony kształt czwartych zębów przedtrzonowych u psów i wilków,
• podobieństwo obu gatunków pod względem budowy białek krwi.

Ciekawostka: niektórzy naukowcy uważają, że wilki i psy mogły mieć jednego przodka, który jest brakującym ogniwem w łańcuchu filogenetycznym. Miał on żyć w okresie między 9 a 34 tys. lat temu.

Badania przeprowadzone na The University of Chicago Medicine wykazały jednak, że psy z różnych rejonów geograficznych nie wykazują ścisłego powiązania z jedną z linii wilków ani z wilkami z różnych obszarów. Badacze porównali genomy basenji i dingo (historycznie izolowanych od współczesnych populacji wilków) oraz genomy trzech wilków szarych z Izraela, Chorwacji i Chin. Okazało się, że genomy dwóch ras psów są do siebie bardziej podobne niż do genomów wilków.

Na tej podstawie naukowcy stwierdzili, że niegdyś mogła istnieć linia wilków, która dała początek psom, a później wymarła. Nie jest więc do końca jasne, czy podobieństwo genomów współczesnych psów i wilków wynika z ich wspólnego pochodzenia, czy raczej z późniejszych krzyżówek między tymi gatunkami.

Historia psa. Psy w starożytności

Do oddzielenia się populacji psów od wilków mogło dojść już 125 tys. lat temu. Przodków psów należy szukać prawdopodobnie w późnej epoce lodowcowej. Skąd wzięły się psy? Czy pies pochodzi od wilka? Hans Räber uważał, że psy pochodzą od euroazjatyckich wilków. Duże zróżnicowanie genetyczne psów ze wschodniej Azji wskazywało, że to właśnie ten obszar należy uznać za kolebkę dzisiejszych domowych czworonogów.

Inne światło na pierwotne miejsce występowania psów rzuciły badania przeprowadzone przez Adama Boykę i współpracowników z Uniwersytetu Cornella w USA. Wyniki opublikowano w 2009 r. w „Proceedings of the National Academy of Sciences”. Na podstawie badań naukowcy wywnioskowali, że do powstania psa doszło nie w Azji, ale w Afryce. Jak się okazało, genom afrykański jest równie rozprzestrzeniony wśród psów jak genom azjatycki. Psy mogły rozprzestrzenić się z Afryki wraz z przodkami człowieka.

Mimo szeroko zakrojonych międzynarodowych badań historia psa wciąż jednak kryje sporo tajemnic. Relacja psa i człowieka rozpoczęła się najprawdopodobniej w okresie od 12 do 15 tys. lat temu. Niektóre dowody archeologiczne (odnaleziony szkielet psa) wskazują jednak, że pierwsze psy żyły już znacznie wcześniej, nawet 30–40 tys. lat temu. Najstarsze pozostałości psa domowego odkryto na terenie Syberii, w górach Ałaj.

W Polsce, w okolicach Sandomierza, odnaleziono natomiast czaszkę psa datowaną na ponad 4 tys. lat p.n.e. Pierwsze psy miały przypominać husky syberyjskie. O silnym związku starożytnych ludzi i czworonogów świadczą antyczne malowidła, rzeźby i grobowce ludzi pochowanych ze swoimi pupilami.

Selektywna hodowla psów ze względu na cechy użytkowe rozpoczęła się około 3–5 tys. lat temu. W starożytności psy pilnowały stad owiec przed drapieżnikami, przewoziły ładunki, a nawet brały udział w bitwach. Już wtedy wykształcił się także specyficzny typ psów do towarzystwa (najprawdopodobniej przypominających dzisiejsze maltańczyki), zamieszkujących posiadłości rzymskiej i greckiej arystokracji.

Historia udomowienia psa. Kiedy psy zostały udomowione?

Do dziś nie do końca wiadomo, jak doszło do udomowienia psa. Wśród naukowców nie ma zgody co do tego, czy to człowiek udomowił wilka, czy raczej domestykacja była skutkiem ubocznym koegzystencji drapieżnika i człowieka w tym samym środowisku.

Według pierwszej z teorii dawni myśliwi i dzikie drapieżniki konkurowali ze sobą o zwierzynę. Ludzie zauważyli ponadprzeciętne umiejętności łowieckie wilków i postanowili je wykorzystać. Zaczęli więc chwytać i oswajać wilcze szczenięta. Wybierali z populacji wilków osobniki bardziej przyjazne i łatwiejsze do oswojenia. Selekcja i izolacja szczeniąt miały doprowadzić do zmian w ich zachowaniu i budowie.

Biolodzy ewolucyjni poddają jednak w wątpliwość taki przebieg wydarzeń. Według nich nie jest praktycznie możliwe, by dawni ludzie byli w stanie w sposób celowy selekcjonować, oswajać i rozmnażać wilki. Ze względu na wrodzoną płochliwość i niezależność tych drapieżników proces ten wydaje się zbyt skomplikowany.

Bardziej prawdopodobny scenariusz zakłada samoudomowienie się psów. Miałoby do niego dojść na skutek doboru naturalnego. Gdy ludzie zaczęli prowadzić osiadły tryb życia i zakładać wioski, powstała nowa nisza ekologiczna z łatwym dostępem do pokarmu w postaci resztek pożywienia i odpadków. Wilki zaczęły więc żyć na obrzeżach wiosek, gdzie miały zapewniony stały dostęp do pożywienia i dogodne warunki do rozrodu. Z kolei ludzie korzystali z czujności wilków, które ostrzegały ich przed niebezpieczeństwem.

Życie w bliskości człowieka wymagało od wilków przełamania lęku przed człowiekiem. W ten sposób faworyzowane były osobniki bardziej ufne i mniej nerwowe. Z czasem doszło do utrwalenia się tych cech w populacji i rozejścia się dróg dzikich drapieżników i przyjaznych czworonożnych towarzyszy ludzi. W kolejnych wiekach ludzie dostrzegli psie talenty i zaczęli selekcjonować je pod względem użytkowym. Doprowadziło to do powstania różnych ras i grup psów, m.in. owczarków, molosów, chartów.

Ważne. Rasy psów

Czy pies pochodzi od wilka? Poszczególne rasy psów znacznie różnią się pod względem podobieństwa do swoich wilczych przodków. Wśród domowych czworonogów możemy wyróżnić grupę psów pierwotnych, których materiał genetyczny jest najbardziej zbliżony do wilczego. Psy te przypominają wilki pod względem zachowania lub cech anatomicznych. Do wilczych ras psów zaliczane są m.in.

• siberian husky,
• akita,
• samojed,
• basenji,
• chow-chow.

Jak ewolucja psów wpłynęła na ich dietę i zachowanie

Gdy psa udomowiono, rozpoczęła się nowa era w jego historii, która trwa aż do dziś. Pies przestał być wyrafinowanym łowcą, a stał się pomocnikiem i najlepszym przyjacielem człowieka. Zmienił się też jego wygląd. W wyniku udomowienia u psów doszło do zmniejszenia ogólnych rozmiarów ciała, zmian w budowie czaszki (zmniejszenie trzewioczaszki w stosunku do mózgoczaszki), a także do zmniejszenia siły szczęk i zębów.

Psy zyskały ponadto więcej genów kodujących amylazy, co sprawiło, że mogły efektywniej trawić węglowodany. To właśnie ta zmiana prawdopodobnie umożliwiła psom przejście z diety wyłącznie mięsnej na mieszaną, składającą się także z produktów roślinnych. Pozwoliło to psom wykorzystywać nowe źródła pożywienia.

Wilczy łańcuch łowiecki złożony z tropienia, namierzania, pogoni, chwytania, zabijania, rozszarpywania i zjadania ofiar uległ u psów modyfikacji. U różnych ras obecnie występują tylko niektóre jego elementy, a cała sekwencja kończy się zwykle na etapie chwytania lub rozszarpywania.

Wraz z ewolucją z drapieżników do padlinożerców u psów doszło do ograniczenia zachowań drapieżnych. Zamiast aktywnie polować, psy częściej wyszukiwały pożywienie, wykorzystując swój czuły węch. Zaczęły akceptować także bardziej zróżnicowane pożywienia. Żywiły się już nie tylko samodzielnie zabitymi ofiarami, ale również padliną, mięsnymi odpadkami z niewielkim dodatkiem pokarmów roślinnych. Dieta psów stała się uzależniona od pokarmu dostarczanego im przez ludzi. Na obszarach rolniczych spożywały zatem więcej pokarmów roślinnych. Z kolei psy towarzyszące koczowniczym myśliwym wciąż żywiły się głównie surowcami pochodzenia zwierzęcego.

Zmiany w diecie psów

Odpowiedzieliśmy już sobie na pytanie, czy pies pochodzi od wilka. A teraz sprawdźmy, jakie zmiany nastąpiły w diecie psów. Chociaż psy są w stanie zaakceptować znacznie bardziej różnorodną dietę niż wilki, nigdy nie zatraciły pierwotnej mięsożerności. Przewód pokarmowy psa i wilka jest zbudowany w podobny sposób – typowy dla mięsożerców. Domowe czworonogi, tak jak ich przodkowie, mają stosunkowo krótkie jelita i duży, pojemny żołądek, w którym panuje kwaśne pH sprzyjające trawieniu białek.

W psim uzębieniu występuje też charakterystyczny dla drapieżników typ zębów – łamacze. Psie zęby nie są przystosowane do żucia pokarmu roślinnego, ale do rozrywania kawałków mięsa i miażdżenia kości. Dla psów, podobnie jak dla ich przodków, duże znacznie ma także zapach pokarmu, który decyduje o jego atrakcyjności. Również zachowania pokarmowe psów przywodzą na myśl zachowania wilków. Wszystkie psy mają naturalną potrzebę gryzienia. Wiele z nich instynktownie zakopuje swoje pożywienie, podobnie jak robią to wilki. Pod względem żywieniowym psie zachowania i upodobania mimo lat udomowienia nie zmieniły się wcale tak bardzo.

Aby pies mógł cieszyć się ze smacznych i pełnowartościowych posiłków, warto skomponować jego dietę na wzór wilczego menu. W naturze wilki spożywają całe ciało swoich ofiar – razem z wnętrznościami, kośćmi i tkanką łączną. Ich dieta nie jest monotonna – w jej skład wchodzą przede wszystkim ssaki kopytne, ale również ptaki czy gryzonie. Drapieżne ssaki urozmaicają swój jadłospis pokarmem roślinnym (np. owocami, bulwami, grzybami), który jednak stanowi dla nich wyłącznie smakowity dodatek.

Karma w psiej diecie

Odpowiedzią na naturalne psie potrzeby są mokre karmy Carnilove w puszkach i saszetkach. Receptura produktów została stworzona z uwzględnieniem pochodzenia psa i jego cech biologicznych. Pokarmy nie zawierają zbóż, GMO, ziemniaków, soi, cukru, konserwantów i barwników.

Mokre karmy Carnilove wyróżniają się wysoką zawartością mięsa – aż 85%. Pozwalają czerpać psu z całego bogactwa natury. Łączą apetyczne mięsa dzikich zwierząt i ryb z pełnymi witamin owocami, warzywami i ziołami. Pokarmy w formie pasztetów z kawałkami mięsa i podrobów odznaczają się wysoką smakowitością. Karmy Carnilove mogą stanowić zarówno podstawę psiej diety, jak i smaczne uzupełnienie dla suchego pokarmu. Poręczne saszetki i puszki umożliwiają łatwe przechowywanie i porcjowanie pokarmu.

Polecane produkty

W ofercie Carnilove dostępnych jest aż 8 propozycji dla psów dorosłych i jedna dla szczeniąt:

• Carnilove Dog Pouch Salmon & Blueberries for Puppies – dla szczeniąt, z dietetycznym, bogatym w kwasy omega-3 łososiem i jagodami wspierającymi rozwój mózgu i zdrowie dróg moczowych,
• Carnilove Dog Pouch Duck & Tymothy Grass – z hipoalergiczną kaczką i bogatą w błonnik tymotką łąkową,
• Carnilove Dog Pouch Buffalo & Rose Petals – z mięsem bawolim wspierającym odporność i rozwój mięśni oraz płatkami róż dostarczającymi przeciwutleniaczy,
• Carnilove Dog Pouch Wild Boar & Rosehips – z wysoko strawnym mięsem dzika i owocami dzikiej róży, które wpływają korzystnie na serce i układ krążenia,
• Carnilove Dog Pouch Carp & Black Carrot – z formułą wspomagającą serce, skórę i wzrok – z lekkostrawnym mięsem karpia i czarną marchwią,
• Carnilove Dog Pouch Quail & Yellow Carrot – z lekkostrawnym mięsem przepiórczym i żółtą marchwią – na odporność, zdrowe serce i dobry wzrok,
• Carnilove Dog Pouch Venison & Strawberry Leaves – z dziczyzną wspierającą budowę mocnych mięśni i liśćmi truskawki wspomagającymi walkę ze stresem oksydacyjnym,
• Carnilove Dog Pouch Pheasant & Raspberry Leaves – z mięsem bażanta zawierającym wielonienasycone kwasy tłuszczowe i liśćmi malin bogatymi w przeciwutleniacze,
• Carnilove Dog Pouch Ostrich & Blackberries – z hipoalergicznym mięsem strusia i jeżynami wspierającymi zdrowie skóry i układu moczowego.

Opiekunowie czworonogów mogą wybierać także z szerokiej gamy karm w puszkach marki Carnilove:

• Carnilove Wild Salmon & Turkey for Puppies – wyjątkowe połączenie łososia (bogatego w kwasy tłuszczowe omega-3) oraz łatwoprzyswajalnego indyka (będącego źródłem cynku, witamin z grupy B) dla prawidłowego rozwoju umysłowego, pięknej sierści i zdrowej skóry szczeniąt,
• Carnilove Wild Salmon & Turkey  – ze składnikami (indykiem i łososiem) korzystnie wpływającymi na przemianę materii, funkcjonowanie układu krążenia, sprawność umysłową, stan skóry i sierści,
• Carnilove Wild Duck & Pheasant – ze smakowitym mięsem z kaczki (dostarczającym nienasyconych kwasów tłuszczowych, witamin B3, A, C, żelaza, wapnia i selenu) i bażanta (bogatym w witaminę B12, fosfor i selen),
• Carnilove Wild Venison & Reindeer – z oryginalną recepturą na bazie mięsa z renifera – wyróżniającego się wysoką zawartością białek o dużej wartości biologicznej oraz cennych przeciwutleniaczy,
• Carnilove Wild Lamb & Venison  – z wysokoprzyswajalnymi, bogatymi w witaminy, minerały i nienasycone kwasy tłuszczowe mięsami (z dzika i jagnięciną). 

Pies pochodzi od wilka… O zmianach w zachowaniu psów

Mimo podobieństwa genetycznego udomowione psy pod względem behawioralnym praktycznie nie przypominają już krwiożerczych drapieżników. Kluczową zmianą, do jakiej doszło na skutek udomowienia, jest zmiana w nastawieniu do ludzi. Psy są silnie ukierunkowane na człowieka i zdolne do tworzenia z nim wyjątkowej więzi. Potrafią trafnie odczytywać mowę ciała ludzi i polegać na ich wskazówkach. Więzi z przedstawicielami własnego gatunku mają dla nich natomiast dużo mniejsze znaczenie.

Kolejnym skutkiem domestykacji jest psia neotenia. U psów dorosłych przez całe życie utrzymują się zachowania młodzieńcze, charakterystyczne dla wilczych szczeniąt. Przykładem takich zachowań są zachowania zabawowe, w które chętnie angażują się nawet dorosłe czworonogi. Dodatkowo psy mają większą skłonność do uległości i podporządkowania się, co umożliwia ich skuteczne szkolenie. Wykazują też mniejszy lęk przed nowościami i są bardziej ufne, dzięki czemu łatwiej adaptują się do zmiennego środowiska życia ludzi. Psy częściej niż wilki używają również do komunikacji wokalizacji.

Czy pies pochodzi od wilka? Podsumowanie

• Wilk to najbliższy żyjący przodek psa domowego.
• Psy i wilki są do siebie bardzo podobne pod względem genetycznym.
• Domestykacja psa miała miejsce 12–40 tys. lat temu.
• Udomowienie psa prawdopodobnie było wynikiem doboru naturalnego, a nie świadomego działania człowieka.
• W wyniku ewolucji psy nie wyzbyły się cech charakterystycznych dla mięsożerców, a ich preferencje żywieniowe nie uległy znaczącym zmianom.