Tomasz Kot to jeden z najwybitniejszych polskich aktorów, ceniony zarówno w Polsce, jak i na świecie. W sposób fenomenalny wcielił się w postać Ryszarda Riedla w „Skazanym na bluesa” i profesora Zbigniewa Religi w filmie „Bogowie”. Międzynarodową sławę przyniosła mu kreacja w „Zimnej wojnie” Pawła Pawlikowskiego. A o czym opowiedział nam w szczerej rozmowie? O przygotowaniach do najważniejszych ról w życiu, o miłości do zwierząt i ogromnej pasji do aktorstwa.

Tomku, bardzo dziękujemy, że znalazłeś dla nas czas. Naszą rozmowę chciałabym zacząć od zwierząt. Czy są one ważne w Twoim życiu?

Tomasz Kot: Z racji nazwiska, odkąd pamiętam, temat zwierząt jest nieustannie przywoływany. (śmiech) Oczywiście, zwierzęta są dla mnie ważne. Żyjemy razem.

Jak Finka pojawiła się w Waszym życiu?

Tomasz Kot: Mam wrażenie, że wszystkie dzieci na całym świecie bardzo chcą mieć pieska. Nasze dzieci też chciały. Z racji tego, że jesteśmy bardzo czynni zawodowo, czekaliśmy z podjęciem tej decyzji. Mieliśmy taką umowę, że jak chęć posiadania psa będzie tak duża, że nic nie będziemy w stanie zrobić, to po prostu podejmiemy zobowiązanie. Zdawaliśmy sobie sprawę, że żywe zwierzę to nie jest zabawka, że trzeba będzie o nie zadbać, wyprowadzać je i zaadaptować do harmonogramu codziennego życia.

Mamy przyjaciółkę, która uwielbia zwierzęta i ma do nich wyjątkowy dar. Ma w domu psy i koty, które żyją obok siebie. Dlatego postanowiliśmy się jej poradzić, skąd najlepiej zabrać psa. Od początku wiedzieliśmy, że chcemy zaadoptować psa. Adopcja jest po prostu bardzo logiczna. Przyjaciółka poleciła nam dom tymczasowy Judyta. To świetny ośrodek, w którym są głównie szczeniaki. Pojechaliśmy więc do Judyty i tak w naszym życiu pojawiła się Finka.

Czy wiesz, jak Finka trafiła do fundacji Judyta?

Tomasz Kot: Finkę i jej dwie siostry znaleziono w worku w rzece, ktoś chciał je utopić. Ile razy odpowiadam tę historię, to zawsze jest na nią żywa reakcja – patrz, jacy ludzi żyją na świecie! I doskonale to rozumiem. Ale ta historia pokazuje też inny fragment rzeczywistości – ktoś te psy znalazł, ktoś odnalazł wolontariuszy, ktoś wykonał wysiłek, pojechał po zwierzaki i zawiózł do Judyty. Tam je odrobaczono, zaszczepiono.

To jest taki klasyczny przypadek na to, że złe pamiętamy,
a o dobrym łatwo zapominamy.

A tak naprawdę mamy tutaj do czynienia z jakimś jednym idiotą i z całą masą dobrych ludzi. Cała historia jest straszna i smutna, Finka miała fatalny początek. Ale mnie ta historia pokazuje też optymistyczną stronę świata.

Czy Finka zmieniła Wasze życie?

Tomasz Kot: W naszym rodzinnym wyobrażeniu jest jakiś statek, łajba i mamy tam cztery koty i psa. (śmiech) Finka, pojawiając się w domu, stała się tak jakby piątym elementem. Ja cały czas, każdym dniem próbuję zaprzeczyć powszechnej teorii, że jak ktoś się udziela w telewizji, przed kamerami, to w ogóle go nie ma w domu, dzieci go nie znają itd. My żyjemy dosyć blisko siebie, trzymamy się razem. W tym momencie nie wyobrażam sobie funkcjonowania bez Finki. Jeśli mamy jakąś rozłąkę i przez chwilę się nie widzimy, to ona mnie opieprza: gdzie ty byłeś – krzyczy na mnie. To jest czasami bardzo czytelne. Zawsze szuka u mnie pocieszenia. Mówię o niej, że to jest chodzące serce z nogami, głową i ogonkiem. (śmiech)

Zwierzęta mają ten dar, że wyczuwają, kiedy jest nam źle i wtedy są przy nas. Tomasz Kot: Tak, oczywiście, psy czują. One się martwią. Zwłaszcza kiedy dzieci były młodsze, kiedy zdarzały się trudniejsze momenty, ten pies natychmiast się znajdował i był pocieszycielem. I to się jakoś uzupełnia, to jest super.

A czy śpi z Wami w łóżku?

Tomasz Kot: Tak, nie mam z tym problemu.

Czy zabieracie Finkę na wakacje?

Tomasz Kot: Tak, zabieramy tam, gdzie się da. Trzy lata temu, jak byłem w Cannes, moje życie diametralnie się zmieniło, przybrało inny kierunek. Były takie momenty, że musiałam lecieć do Stanów i tam psa nie zabieraliśmy. Na szczęście mamy tę naszą wspomnianą już przyjaciółkę, która uwielbia zwierzęta, i u niej zostawiamy Finkę. Jest wtedy w raju dla zwierząt. Śmiejemy się też, że Finka ma tam swojego przyszywanego męża – psa. (śmiech) Na szczęście chwile rozłąki z Finką są zwykle krótkie.

Co myślisz o zabieraniu psa do pracy?

Tomasz Kot: To zależy od psa. Szymon Mysłakowski, z którym pracowałem w Kaliszu, zabierał psa do pracy. Pies na hasło „mam próby, siedź tutaj i nie przeszkadzaj”, siedział w ciszy przez całą próbę. To był rodzaj jakiegoś magicznego połączenia. Byłem też kilka razy na planie z Batmanem, psem Janusza Chabiora i byłem w szoku, bo wiedziałem, że Finka by się tak nie zachowywała, ona by przeszkadzała.

Na planie największe ryzyko to szczekanie w trakcie ujęć. Ja bym się bał, więc nie zabrałbym Finki na plan. Poza tym Finka to taki słodziak, że wszystkie dzieci się na nią rzucają i chcą ją zagłaskać. Zdarzają się jej momenty przesilenia i się po prostu boi. Jak to kiedyś nazwałem, gdy Finka widzi „człowieków niskopodłogowych”, to bardzo się cieszy, ale też trochę się boi.

Czy jest coś w zwierzętach, co Cię w nich urzeka?

Tomasz Kot: Mogę Ci się zwierzyć z takiej przedziwnej sytuacji. Przeczytałam artykuł, w którym była mowa o tym, że od każdego można się czegoś nauczyć. Szczególnie od bliskich nam osób. Każdy z nas ma jakiś skill, który może u siebie poprawić. Więc zacząłem prześwietlać najbliższych mi ludzi. I na koniec spojrzałem na psa i spytałem: czego ja Finka mogę się od Ciebie nauczyć?

I pomyślałem, że nigdy nie będę tak szybko biegał jak ona. Ale jest jeszcze jedna rzecz, która mi w niej imponuje – Finka zawsze się cieszy, gdy widzi swoich bliskich. I uznałem, że to zawsze mogę poprawić. Zacząłem o tym bardzo dużo myśleć. I wydaje mi się, że właśnie tego nauczyłem od Finki.

Ile razy widzę moich ludzi, syna, córkę czy żonę, to się cieszę,
że ich widzę, że są, że jesteśmy zdrowi.

Jakbym miał ogon, to bym bardzo nim merdał. (śmiech) Ale nie mam ogona, więc wyrażam to słowami i mówię, że cieszę się, że ich widzę. To ciekawa gra umysłowa, ciekawa zabawa. Polecam.

Kiedy się zakochałeś w aktorstwie?

Tomasz Kot: Miałem 16 lat i byłem w drugiej klasie liceum. Miałem wielki problem z przeczytaniem „Makbeta”. W tym samym czasie odbywał się konkurs szkolny i mieliśmy jako klasa przygotować scenkę z komedii Fredry. W mojej klasie było tylko dwóch chłopaków, więc wykombinowaliśmy, że dziewczyny zagrają chłopaków, a my – dziewczyny. I tak też się stało. Przebrali nas za dziewczyny. To był pierwszy raz w życiu, kiedy byłem w sukience, rajtuzach i miałem makijaż. Pamiętam, że to mnie jakoś zafascynowało. Nie miałem problemu z tym, że jakoś inaczej wyglądam. Ludzie zazwyczaj mają taki rodzaj oporu, zastanawiają się, jak inni na nich patrzą, co o nich myślą itd.

Wyszedłem na scenę i pomyślałem, jakie to jest cudowne,
że tak jakby jestem, ale mnie nie ma.

Jestem fizycznie, bo to mój głos i mówię, a jednak mnie nie ma, bo wyglądam inaczej, nazywam się inaczej, mam na sobie nieswoje rzeczy. Zachwyciło mnie to. To wydarzenie spowodowało, że zacząłem czytać inaczej „Makbeta”. Wymyślałem sobie głosy, wygłupiałem się, miałem taką zabawę – zapamiętaj, kto czyim głosem mówił. Pomyślałem, że zaje*****e się te dramaty czyta.

Po tym doświadczeniu chciałem zobaczyć, jak wyglądają próby w teatrze, ale niestety nie było to możliwe. Okazało się jednak, że był tam młodzieżowy klub teatralny. Na początku byłem bardzo nieśmiały i powiedziałem, że chciałem tylko zobaczyć, jak to się robi, bo nie czuję się aktorem. Przez pół roku chodziłem na zajęcia, znałem wszystko na pamięć. I pewnego raz zabrakło aktora, ktoś zdał na studia i przestał chodzić na zajęcia. Kolega powiedział: dobra, stary, jesteś z nami od pół roku, znasz wszystko, wchodź na scenę.

I tak to się zaczęło. Wszedłem na tą scenę z poczuciem, że ratuję kolegów. Po raz pierwszy w życiu poczułem, że jestem ważny, bo ode mnie coś zależy. Po pół roku smakowania i oglądania znalazłem swoje miejsce. Później nie mogłem się doczekać piątków, bo wtedy były próby. Prawie natychmiast dostałem nagrodę, myślałem, że to jest jakiś żart. Nie rozumiałem, co się wydarzało. Od tego momentu wiedziałem, że chcę to robić.

Szybko podjąłeś decyzję, co chcesz robić w życiu.

Tomasz Kot: Tak. Wracasz do szkoły i tam jest sinus i cosinus – do dzisiaj nie wiem, o co w tym chodzi. Potem pani z chemii coś ci tłumaczy. Jak można wybrać, co się chce w życiu robić, jak musisz się w non stopie uczyć i musisz non stop odrabiać zdania domowe? Jak masz poznać siebie? I nagle jest bum. Trafiasz na swoją pasję.

Jak oceniasz swoją edukację?

Tomasz Kot: Nie zdałem matury. Paradoksem było to, że ci, którzy zdali, mówili mi, że ja przynajmniej wiem, co chcę robić. Ktoś wybierał studia polonistyczne, bo lubił się uczyć polskiego. Ludzie w tak młodym wieku nie mają szansy, żeby tak naprawdę zrozumieć, co ich kręci i co ich odróżnia od innych, jeśli nie odkryli w sobie pasji. Szkoła sprowadza się do tego, żeby wszyscy dysponowali tym samym w głowie.

Ale jeżeli nie wiesz, co cię odróżnia i co jest twoim skillem, to nie wiesz, jakie umiejętności rozwijać. A jeśli tego nie odkryjesz, to nie zaczniesz tego w sobie rozwijać. To jest prosty rachunek. Nie jestem żadnym specjalistą ani magistrem w tym kierunku. Swojej edukacji wystawiam fatalną ocenę, bo to było fatalne doświadczenie, zarówno podstawówka, jak i liceum. Dlatego cieszę się, że odkryłem swoją pasję tak wcześnie.

A jak podchodzisz do edukacji swoich dzieci?

Tomasz Kot: Mówię im szczerze to, co czuję, że większość wiedzy, która jest wdrukowywana nam w głowę za pomocą ocen i kar, jest w życiu niepotrzebna. Jest po prostu nieistotna. To dla mnie oczywiste, że nie ma sensu dążyć do sytuacji, w której masz szóstkę z polskiego, szóstkę z matematyki i szóstkę z historii. Mam 100% pewności, że pani, która uczy plastyki, nie jest orłem z matematyki, a pan, który uczy matematyki, nie najlepiej zinterpretuje wiersz na języku polskim. To nie są ich dziedziny i jest to oczywiste. Ale w tym samym czasie dobrze by było, żeby dzieciaki były świetne ze wszystkiego.

Na tym polega życie, że jak mnie boli ząb, to idę do dentysty, jak mi „choruje” samochód, idę do mechanika itd. Najważniejsze to znać swój skill, odkryć rodzaj może nie powołania, ale czegoś, co nas wypełnia.

Jaka cecha charakteru jest najważniejsza w zawodzie aktora?

Tomasz Kot: Kiedyś myślałem, że to jest umiejętność zrobienia przestrzeni w sobie na jakąś inną ludzką postawę. Bo nie zawsze to, co grasz, jest zgodne z twoim życiem.

Nie zawsze poglądy, które wygłaszasz na scenie,
są twoimi poglądami.

Myślałem, że to jest takie umiejętne granie własnym ego, które można schować, ale znam aktorów, którzy są gigantycznymi egotykami, a są genialnymi aktorami. Więc nie wiem. To jest rodzaj jakieś dziwnej tajemnicy. Nie znam dwóch identycznie kombinujących aktorów. Wydaje mi się, że to jest rodzaj już wyrobionej empatii, obserwacji.

Film o Tesli się nie odbył. Przygotowywałem się do niego jak do filmu „Bogowie”. Mam poczucie, że trzy razy podchodziłem do czyjeś biografii w sposób bardzo solidny. To we mnie z kolei wyrobiło taki rodzaj śledczego profilera. Bardzo szybko twoja obserwacja się zmienia. Inaczej się obserwuje ludzi, na inne rzeczy się zwraca uwagę, pod takim kątem, że to wszystko może się przydać.

Zagrałeś profesora Zbigniewa Religę w filmie „Bogowie” i Ryszarda Riedla w „Skazanym na bluesa”. Czy jest jeszcze jakaś postać, w którą chciałbyś się wcielić?

Tomasz Kot: Zdarzyła mi się taka fantastyczna przygoda – film „Erratum”. Praca nad tym filmem zaczęła zmieniać moje myślenie o aktorstwie i o moim miejscu w tym zawodzenie. To była dla mnie ważna przygoda. Jest takie powiedzenie Konfucjusza, do którego lubię się odwoływać, że nie warto się zapatrywać w pagórki na horyzoncie, bo można się przewrócić o kopiec kreta.

Przesłanie jest takie, że człowiek zapatrzony w ten horyzont może przegapić perły.

I pomyślałem sobie, że każde spotkanie jest w jakimś sensie ważne, istotne i może przynieść coś, co będzie przełomem w naszym życiu. Niekoniecznie przełomem na zewnątrz, ale wewnętrznym przełomem, który nas doprowadzi do czegoś fajnego.

Więc tak naprawdę najważniejsza jest uważność. Taki rodzaj uważnego bycia i życia. I odkąd mi się to w głowie tak ukonstytuowało, w zasadzie przestałem mieć takie wymarzone punkty, które chciałbym zaliczyć. Ale też miałem szczęście, kończyłem szkołę indywidualnym dyplomem i to był Hamlet. Obiegowo się mówi, że każdy aktor marzy o Hamlecie, a ja, kończąc szkołę, już miałem Hamleta na koncie.

To inaczej zadam pytanie. Tomasz Smokowski w swoim programie „Mój pierwszy raz” zadaje moje ulubione pytanie: w czyje buty chciałbyś wejść i przeżyć w skórze tej osoby jeden dzień. I teraz chciałabym to pytanie zadać Tobie.

Tomasz Kot: Warunkowo nie nadaję się kompletnie do tej roli i w życiu jej nie zagram, ale byłby to Tadeusz Kościuszko. Jest absolutnym fenomenem w skali historii światowej. Fajnie by było, jakby powstał o nim film. Gość jest po prostu wszędzie w tamtych czasach. Walczy w Stanach z niewolnictwem, bije się w Polsce, organizuje powstanie. Mieszka w Paryżu, w Szwajcarii. Sam Napoleon chce go poznać. To niesamowita postać, doceniona na świecie. Mamy Górę Kościuszki w Australii, pomniki Kościuszki w Waszyngtonie, Chicago. Uważam, że jest to bardzo ciekawa postać, wsadzona tak pomnikowo w nasze podręczniki do historii. A był kimś fascynującym.

Kiedyś rozmawiałam z dziewczyną, która w liceum przeprowadziła się z Polski do Kanady. Bardzo lubię historię, interesuje się nią, dużo czytam… Dlatego spytałem ją, jak ocenia różnice w nauce historii w szkołach polskiej i kanadyjskiej. Powiedziała, że dziwne jest to, że w Polsce nie uczymy się o tym, jak ludzie kiedyś żyli, a u nich w Kanadzie jest to ważne. I w głowie nazwałem to sobie przestępstwem historycznym. Oceniamy tamtych ludzi dzisiejszą miarą. Nie uwzględniamy realiów czasów, w których żyli. Bardzo łatwo zignorować fakt, że ci ludzie nie mieli kranów, ogrzewania, że świat był kompletnie inny. A okoliczności, w jakich żyjemy, są bardzo ważne.

Długo przygotowujesz się do roli?

Tomasz Kot: To zależy, jakie są zdania. Przy „Zimnej wojnie” ciężko się było przygotowywać tak charakterologiczne jak do „Bogów”, dlatego, że absolutnym szefem tego świata jest Paweł Pawlikowski, który doskonale wie, czego chce.

W „Zimnej wojnie” główne przygotowanie to była dyrygentura, próba gry na pianinie. To było strasznie trudne.

Długo się tego uczyłem, sporo czasu mi to zajęło. Pracowałem z Marcinem Maseckim, wybitnym pianistą. Na szczęście mam taką aktorską świadomość, że ja pewnych rzeczy nie opanuję nawet do poziomu średniego. Nauczę się co nieco udawać, coś tam ogarnę i to jest wszystko. Na tym polega też dramat tego zawodu – trochę tańczysz, trochę śpiewasz, wszystkiego po trochę. A najbardziej liczy się umiejętność udawania i tak naprawdę okłamywania.

Przygotowania do „Bogów” były niewiarygodne. Wchodziłem w świat, który jest dla mnie kompletnie obcy. Nagle miałem okazję zobaczyć operację. Miałem świadomość, że normalnie jest to dostępne tylko dla wąskiej grupy ludzi, wśród których na chwilę miałem szansę się znaleźć. W normalnej sytuacji na salę operacyjną wjeżdżasz znieczulony. Obserwowanie takich niedostępnych, zakulisowych historii zawsze jest fascynujące, ale to wymaga też większego obycia.

Dla mnie po tych przygotowaniach największym sukcesem jest to, że często zaczepiają mnie lekarze i mówią, że dobrze się spisałem. Zawsze jak ktoś udaje grupę zawodową, to jest element do śmiechu. Dopiero jak dobrze się podpatrzy, zrobi się dobry wywiad, to można stworzyć pełną iluzję i dobrze zagrać.

Zatrzymajmy się na chwilę przy przygotowaniach do filmu „Bogowie” i przy operacjach.

Tomasz Kot: Przeczytałem scenariusz i zobaczyłem, że w pierwszej wersji było z 60–70% scen na sali operacyjnej. Nie wiedziałem, jak zareaguję. Nigdy nie byłem w takiej sytuacji. Chyba reszta ekipy miała podobnie. Dlatego zaczęliśmy chodzić na salę operacyjną, by dowiedzieć się, na co się decydujemy, i żeby dobrze się przygotować. Zresztą, był to też wymóg. Po pierwszej operacji usłyszałem, że byłbym dobrym chirurgiem. Nie byłem przerażony, lecz raczej zafascynowany tym, do czego ludzkość doszła. Dorobiliśmy się czegoś niesamowitego.

Jaki jest największy komplement dla aktora?

Tomasz Kot: Jest takie powiedzenie w Hiszpanii, bo teraz tam kręciłem: Życzę ci kupy gówna. Wzięło się to z czasów, kiedy ludzie przemieszali się powozami, dorożkami, po prostu na koniach. Zasada była taka, że aktorzy po przedstawieniu musieli sprzątać końskie odchody wokół teatru czy namiotu, w którym grali. Jeśli było co sprzątać, to znaczyło, że była pełna kasa, że ludziom się podobało i aktorzy nie będą głodni. To zostało z tamtych czasów.

Aktor nie istnieje bez widowni, bez uznania innych ludzi.

Dlatego mogę się teoretycznie zastanawiać, kogo mogę zagrać. Ale to nie ode mnie zależy.

Opowiem Ci o takim momencie, który mnie strasznie zaskoczył i spowodował, że mój level pokory strasznie się rozciągnął. Grałem takie przedstawienie „Jak zostać Sex Guru” i czułem, że naturalnie się kończy. Mieliśmy średnio 330 osób na przedstawieniu i nagle liczba widzów zaczęła maleć nawet do 180 osób. W tym przedstawieniu używałem liczby widzów w tekście, dlatego przed rozpoczęciem musiałem zapytać inspicjentkę, ile mamy widzów.

Sytuacja, o której chcę Ci opowiedzieć, miała miejsce po premierze „Bogów”. Siedzę w garderobie i zadaję standardowe pytanie inspicjentce, ile mamy osób, a ona mówi, że już jest 750 osób i kolejka czekających. Byłem w szoku, bo nigdy nie przebiliśmy się powyżej 330 osób. Mówi, że musieli otworzyć balkon, bo jest taka duża liczba osób, które chcą mnie zobaczyć. Nie zdawałem sobie z tego sprawy, bo do teatru wszedłem od tyłu i nie widziałem tego tłumu. „Jak zostać Sex Guru” to jest taki monodram, rodzaj stand-upu, więc na scenie jestem sam. Pamiętam, że tak mnie to zmroziło, jak wszedłem na scenę, a na widowni było pełno, pełno ludzi.

Przedstawienie rozpoczynam od powitania z publicznością, mówię: Dzień dobry Państwu! I nagle wszyscy biją brawa. To był jeden z tych magicznych momentów. Po przedstawieniu usłyszałem: Wow, Tomek, nigdy wcześniej to się nie zdarzyło, mamy drugie życie przedstawienia. Teraz to się dopiero zacznie. Pamiętam, że nie mogłem w to uwierzyć, tego się nie spodziewałem. Poczułem, że dostałem gigantyczny kredyt zaufania.

Jak wspominasz serial „Niania”?

Tomasz Kot: „Niania” to była wielka frajda. Uwielbiam wspominać „Nianię”. Wtedy nie zdawałam sobie z tego sprawy, ale jak dzisiaj patrzę wstecz, to mieliśmy z Agnieszką Dygant gigantyczny trening aktorski na najwyższym levelu. Każdego dnia jest inny gość. Bycie gospodarzem, gdzie jednego dnia jest Krystyna Janda, drugiego Krzysztof Kowalewski, trzeciego zespół Kombi, kolejnego Edyta Górniak. To było niesamowite. Obserwowanie tych wszystkich ludzi, jakie mają systemy zachowań, kto jest przyjazny, kto jest gburem i się wstydzi, że tu jest. To wszystko zawsze widać.

Czym się różni praca nad filmem w Polsce od pracy w zagranicznych produkcjach?

Tomasz Kot: W gruncie rzeczy jest podobnie. Mentalnie jest to coś innego. Inne schody, inne rzeczy, inaczej to wygląda, jest inny rozmach. Inny stres. To nie jest tak, że jak mi w Polsce wyszło super, zagrałem w paru filmach i dostałem jakieś nagrody, to w Hiszpanii wszyscy są szczęśliwi z tego powodu.

Przyjeżdżasz i tak jak debiutant musisz udowadniać, że z jakiegoś powodu się tu znalazłeś. Że twoje umiejętności, czy też jakiś rodzaj wrażliwości są inne niż u miejscowych aktorów. To są trudne do uniesienia rzeczy. Inaczej się trochę percypuje czas. Z drugiej strony nieustannie obcy język, czyjeś zwyczaje, czyjaś inna mentalność powodują, że to poszerza horyzonty w twojej głowie.

Czym najbardziej zaskoczyły Cię Stany Zjednoczone?

Tomasz Kot: Niewiarygodnym zorganizowaniem. Tam każda przestrzeń jest zagospodarowana. Zorientowanie się w ich systemach zajęło mi trochę czasu. Ludzie myślą, że to jest tak jak u nas, tylko razy tysiąc. Tak sobie to wyobrażają. Człowiek dopiero gdy tam się znajdzie, zdaje sobie sprawę ze skali tego wszystkiego. Zawsze sobie myślałem, że tam pracuje kilka tysięcy aktorów, a mam wrażenie, że ich jest kilka milionów. (śmiech) Skala jest gigantyczna, a oni mają to ogarnięte i to jest imponujące.

Pandemia wszystko gdzieś złamała, zatrzymała, z wiele rzeczy trzeba było zrezygnować. W okresie pandemii raczej nikt nie będzie się przejmował zagranicznymi aktorami. Mam świadomość, w jakiej sytuacji się znalazłem. Do dziś jesteśmy w kontakcie. Cały czas robię jakieś self typy. To czuć, że ten system jest o wiele bardziej rozpracowany.

Czy to prawda, że w Stanach każda strona scenariusza jest podpisana przez reżysera i nie ma miejsca na zmiany?

Tomasz Kot: To zależy, jaki jest model. Jak kręciłem dla BBC, zapomniałem tekstu. Nie chciałem zepsuć ujęcia, pomyślałem, że uratuję się gestem, który miałem później wykonać. Tak też zrobiłem – przytuliłem partnera, z którym odgrywałem scenę.

Czasami takie działanie uaktywnia pamięć. I to jest taki paradoks, dwa dni przed próbą wznowieniową nie pamiętam tekstu. W momencie kiedy wchodzę na scenę i widzę dekoracje, tak jakbym wszystko pamiętał. Jest jakiś rodzaj przywołania pamięci poprzez działanie.

To taka dygresja, a wracając do tematu, jak go przytuliłem, to przypomniałem sobie, co schrzaniłem. Powiedziałem właściwą kwestię. Reżyser powiedział: To było zaje****e, stary, zamieniłeś to, to było zaje****e. I nagle podchodzi facet ze skriptu, który pilnuje zgodności, i mówi: Bardzo mi się to podobało, ale niestety nie mogę tego zaakceptować. To nie jest to, co było w scenariuszu. A reżyser krzyczy: Będę walczył, będę o to walczył. Tak sobie myślę, że jakby oni się gdzieś w połowie spotkali, byłoby idealnie.. Tam jest przegięcie w jedną stronę, a u nas w drugą.

Czy u nas jest taka duża dowolność?

Tomasz Kot: Nie o to chodzi. My mamy ograniczony czas i w tym czasie musimy zrobić film. I na przykład w scenariuszu jest zapisane, że leje, a świeci słońce, to przepisujemy, że świeci słońce. (śmiech) Kiedy byłem w Stanach, opowiadali mi, że jak kręcili „Autora widmo”, gdzie założenie było takie, że kręcą tylko w pochmurne dni, to jak świeciło słońce, cała ekipa czeka, aż słońce sobie pójdzie. Czasem trwało to tydzień. U nas nikogo nie stać na takie rzeczy.

Inne budżety, prawda?

Tomasz Kot: Tak, tak. W związku z tym jest inny rodzaj adrenaliny, nasi aktorzy są do czego innego przyzwyczajeni. Tam nie wolno aktorowi przeszkadzać, on jest w procesie. A u nas jest tak, że zanim zaczniemy, to dostaję milion informacji technicznych, które muszę wykonać, żeby to ujęcie wyszło. U nas jest trochę na odwrót, ale to z kolei kształtuje inaczej naszą koncentrację, co z kolei cenione jest u nich.

Czyli w Stanach aktor jest najważniejszy?

Tomasz Kot: Tam się może zdarzyć tak, że 19-letnia dziewczyna gra główną rolę w wielkim hicie. A u nas aktorzy są przez cztery lata trenowani w szkole pod kątem teatralnym i siłą rzeczy cały czas uczą się techniki. Wielu tamtych aktorów nie odnalazłoby się w teatrze, baliby się w nim zagrać.

To są dwie różne rzeczy, granie filmowe i teatralne.

Jest duży rozjazd. Minusem u nas jest to, że wielu aktorów nadgrywa, bo w szkole nauczyli się bycia wyrazistym pod kątem sceny. Tam z kolei są mistrzowie, takiego grania niegrania – patrzy, spogląda i w połowie filmu nagle się orientujemy, że to jest zaje****a rola, ale ciężko stwierdzić, na jakiej podstawie, bo w zasadzie patrzy tak samo jak w poprzednim filmie.

Czym się różni aktorstwo teatralne od filmowego?

Tomasz Kot: To jak z tenisem ziemnym i tenisem stołowym. Niby jest rakieta, niby jest piłka, niby są sety, ale to jest po prostu coś innego. Uważam, że przy sprawnym reżyserze w miarę zdolny amator może zagrać w filmie, ale już nie każdy amator, który odnalazł się w na planie filmowym, odnajdzie się w teatrze.

Na deskach teatru trzeba wiedzieć, jak szepnąć głośniej, jak krzyknąć, trzeba znać te wszystkie podstawy, jak to działa. Czasami jest to bardzo duża różnica, czasami bardzo mała, ale jakby nie było, jest to inny rodzaj koncentracji, inny rodzaj zabawy, inny rodzaj świadomości. Aktor w pewnym sensie musi sam z siebie bardzo wiele wykrzesać, żeby stworzyć te wszystkie iluzje.

Mamy zastawkę, sztuczne okno, sztuczne słońce i trzeba umieć to umiejętnie ogrywać. Umiejętnie stwarzać w teatrze iluzję, że jesteśmy w czyimś domu. W filmie tego w ogóle nie ma. Siadasz po prostu w fotelu w czyimś domu, świeci prawdziwe słońce, więc jest zupełnie inna percepcja.

Czy płaczesz na filmach?

Tomasz Kot: Tak, oczywiście. To jest bardzo ważne, wszyscy mamy wrażliwość i kanały łzowe. Nie lubię tych mitów, że faceci nie płaczą.

Co jest najważniejsze dla Ciebie w życiu?

Tomasz Kot: Dobrze je przeżyć. Uważność jest chyba w życiu niezbędna. Za mądry nie jestem, nie wiem za bardzo, o co chodzi, co jest dalej… Po prostu tak jak większość ludzi szukam pewnego sensu, a z drugiej strony jest tak, że jak patrzę na moich najbliższych, to wiem, co zrobić w życiu. Chcę, żeby byli szczęśliwi i zdrowi. Chcę zrobić jak najlepiej dla nich.

Co w sobie lubisz, a czego nie?

Tomasz Kot: Całej masy rzeczy nie lubię. Bardzo mi ciężko o tym mówić, przysięgam. Ja się sobą nie zajmuję. Wolę pytać ludzi: W czym mogę ci pomóc?

Zaraz Ci powiem. (śmiech) Ale jeszcze jedno pytanie. Powiedziałeś, że od Finki nauczyłeś się głębszego wyrażania radości na widok bliskich. A czego uczysz się od swoich dzieci?

Tomasz Kot: Absolutnej świeżości. Podejścia do świata. To jak one to chwytają. Rejestruję tę gigantyczną różnicę w dzieciństwach. Ich dzieciństwo jest kompletnie inne od mojego. Tak samo moje dzieciństwo było kompletnie inne od dzieciństwa mojego ojca, które było zaraz po II wojnie światowej. Ta historia, mimo że zmieniają się okoliczności, rekwizyty, ciągle tak samo trwa.

Jedno pokolenie nie rozumie drugiego. Jak się przyglądam ich rzeczywistości, bo ona jest naprawdę inna, i temu, jak sobie radzą, to czasami duma mnie rozpiera. To jest fascynujące. Ja mam w ogóle taką teorię, że bycie rodzicem jest rodzajem zaszczytu. Taki rodzaj przywileju towarzyszenia komuś od jego pierwszego dnia życia. Nie wolno tego spieprzyć.

Zgadzam się z Tobą, Tomku, w stu procentach. Bycie rodzicem to wielki zaszczyt i przywilej. Bardzo Ci dziękuję za rozmowę. Było mi szalenie miło Cię poznać.

Tomasz Kot: Ja również dziękuję.